Мэдлэгжсэн Монголын ирээдvй ойрхон уу

REPRINTED FROM: http://www.gateway.mn/modules.php?name=News&file=article&sid=8680

Ч.Баяртогтох

Улс орны хєгжлийг єргєн их газар нутаг, нэг хvнд ногдох байгалийн баялаг, газрын хэвлий дэхь vнэт зvйлсээр хэмжихээ хэдийнэ больжээ. Аливаа улс орны хєгжлийн шалгуур vзvvлэлт нь нэг хvнд ногдох Дотоодын нийт бvтээгдэхvvн буюу тэр улс нэг жилд юу хийж, бvтээж, баялаг хуримтлал бий болгож байгааг гол болгодог. Тvvний дараагийн vзvvлэлт бол нэг иргэнийх нь дундаж наслалт юм. Энэ vзvvлэлт улс орон иргэндээ нийгмийн ямар vйлчилгээ, хангамж vзvvлж байгааг харна гэсэн vг ээ. Тvvний зэрэгцээ нэг хvнд ногдох тєвлєрсєн хангамжаар дамжин хvрэх цэвэр усны хэмжээг шалгуур болгодог. Єєрєєр хэлбэл энэ vзvvлэлт нь суурин иргэншлийн хєгжлийн тєвшинг харуулдаг хэрэг. Дээрхи vзvvлэлтээс харж vзвэл манайх нэг иргэнд ногдох ДНБ-ны хэмжээгээр хамгийн бага орлоготой орнуудын ангилалд багтаж байхад дундаж наслалтын хэмжээ нь 64,5 нас гэгдэж дунд орлоготой орнуудын ангилалд ордог. Харин нь нэг хvнд ногдох тєвлєрсєн цэвэр усны хангамжаар мєн буурай хєгжилтэй орнуудын тvвшинд орж байна. Энэ бvхнээс харвал тєвлєрсєн тогтолцооны vед хvний тєлєє тавих халамж анхаарал єндєр байснаас боловсрол, эрvvл мэнд зэрэг дундаж наслалтад нєлєєлдєг хvний хєгжлийг хангах нийгмийн vзvvлэлт илvv єндєр байна. Одоогоор манай улс дээрхи шалгууруудаар буурай хєгжилтэй орны ангиллаас дєнгєж салж, хєгжиж байгаа орнуудын тоонд багтах зааг дээр очоод байна гэж болох юм. Дундаж хєгжилтэй орнуудын ДНБ-ны vйлдвэрлэл 735-9075 ам-доллароор зааглагдаж байгаа гэдгийг анхаарвал бид 2005 оноос нэг хvнд 734 ам. доллар ногдох болсноор энэ босгыг давах гэж байна. Хэрвээ манай эдийн засаг цаашид 6.0-7.0 хувийн єсєлтийг жил бvр хадгалж чадах юм бол 2020 он гэхэд нэг хvнд 7000 орчим ам. доллар ногдох хэмжээнд очиж, єндєр хєгжилтэй орнуудын босгонд дєхєх боломжтой болно. Монгол Улс яаж, хєгжлийн ямар замаар явж байж энэ єндєр амжилтыг хангаж, 2020 он хvртэл ядуурлаа хоёр дахин бууруулж чадах вэ гэдэг нь одоогоор тийм ч тодорхой бус байгаа билээ. Манай эдийн засгийг хєгжvvлэх vндэсний хєгжлийн хєтєлбєрvvдээс харж байхад дэлхийн зах зээлд єрсєлдєх чадвараа нэмэгдvvлэх замаар экспортын хандаагатай эдийн засгийг хєгжvvлэх, иргэдийнхээ оюуны чадамжид тvшиглэсэн мэдээлэл, технологийн хєгжлийг давамгайлах байр сууринд тавина гэж vздэг. Энэ сонголт нь vнэхээр дэлхийн хєгжлийг чиг хандлагад нийцсэн, манай єєрийн онцлог давуу талуудыг тодруулж єгєх зєв гарц болох нь ер нь илэрхий байгаа юм. Нєгєє талаас энэ бvх зорилтыг ажил vйлс болгоход юу хийх ёстойг л чандлан тогтоох, хєгжлийн хэтийн тєлєвлєгєє, хєрєнгє санхvvжилтын эх vvсвэрvvдийн найдвартай эх булаг бvрийг одооноос тодорхой болгох учиртай. Дэлхийн банкнаас 121 орнуудыг хамруулан мэдлэг, мэдээлэлжvvлтийн тvвшинг vнэлэх 14 шалгуур vзvvлэлтийг vндэслэн мэдлэгт суурилсан эдийн засгийн индексийг 2002-2003 оны байдлаар тогтоожээ. Энэхvv индекс нь 0-10 гэсэн оноогоор хэмжигддэг бєгєєд ДНБ-ны єсєлт, хууль дээдлэх ёс, 1000 хvнд ногдох телефон, гар утас, компьютер,интэрнэт хэрэглэгчдийн тоо зэрэг vзvvлэлтээр тооцогддог. Єєрєєр хэлбэл 10-т ойрхон бол мэдлэг мэдээлэлд суурилсан эдийн засагтай гэсэн vг. Монгол Улсын индекс 2003 оны байдлаар 4,23 байгаа аж. Энэ vзvvлэлтээр Вьетнам, Киргиз, Узбекстан, Казакстан, Хятад улсаас дээгvvр, Япон, БНСУ, Гvрж улсаас доогуур буюу дэлхийн дундажаас нэлээд хол, Ойрхи Дорнотоос муу, Латин америкийн орнуудаас дээгvvр байна. Мэдлэгт суурилсан эдийн засгийг бvтээхэд vндсэндээ хvний хєгжил, эдийн засгийн урамшуулал, дэмжлэг, инновацийн систем, мэдээллийн дэд бvтцийн хєгжил гэсэн дєрвєн гол чиглэлийг гол болгодог. Бvхэлдээ манай эдийн засгийн хєгжил нь хvний хєгжилд тvшиглэсэн бvх салбартаа мэдлэг, мэдээллийг єргєн ашигласан єндєр vр ашигтай ажилладаг тогтолцоо бvхий мэдээллийн сvлжээ болон шинэчлэгдэх болно. Єєрєєр хэлбэл, монголын бизнесийн гол нэгжvvд, судалгааны шинжлэх ухааны тєвvvд, их дээд сургуулиудыг мэдлэг мэдээллийг импортлох дэлхийн мэдлэг, мэдээллийн сvлжээтэй холбож, шинэ мэдлэгийг "vйлдвэрлэн бvтээнэ" гэсэн vг. Vvнийг инновацийн систем хэмээн нэрийдэж байна. Гэтэл улсын тєсвєєс шинжлэх ухаан зарцуулах зардлын эзлэх хувь дєнгєн данган 0.07, гадаадын шууд хєрєнгє оруулалтын эзлэх хувь 2,4, хvний хєгжлийн индексээр дэлхийн 175 орноос 117-д орж байна. Энэ бvхэн бид энэ тогтолцоог шинэчлэн хєгжvvлэхэд маш амаргvй гэдгийг харуулж байна. Хэдийгээр манай улс 2021 оныг хvртэл хєгжvvлэх Мэдээллийн технологийн Vндэсний хєтєлбєрєє баталж, мэдээллийн технологи, биотехнологи, боловсролын экспорт, импортыг анхаарал тавих тэргvvлэх чиглэл хэмээн сонгож аваад байгаа ч жил тутам яг юу хийж алхам алхмаар энэ зорилтоо хангах талаар vнэндээ тодорхой мэдээлэл алга. Яг бие нь гvйцээгvй, бэлчир нь томдсон хvvхдийн байдалтай байгаа юм. Нєгєє талаас єртєг шингэсэн экспортын бvтээгдэхvvний vйлдвэрлэлийг хєгжvvлэх талаар бас ч гэж амжилттай эхлэл байгаа гэж болох юм. Энэ нь юуны ємнє Европын зах зээлийг нээлттэй болгосноор эхэлж байгаа ч одоогоор энэ боломжийг хэрхэн гvйцэд ашиглах вэ гэдэг талаар доривтой алхам хийгдээгvй байна. Энэ зах зээлд єрсєлдєх бvтээгдэхvvний эрэлтийг судлах, нэр тєрєл, брэндийг сонгохоос авахуулаад мєнєєх л бизнес худалдааг мэдлэгжvvлэх, мэдээлэлжvvлэх алхмууд нь хоцорч явна. Барилгын суурийг тавихад газрыг хєрснєєс эхлээд бєх батыг тооцсон суурь судалгаа, шинжилгээг нарийвчлан хийдэгтэй адил мэдлэгт суурилсан, экспортын vйлдвэрлэл бvхий эдийн засгийн хєгжлийг сонгохдоо энэ мэтчилэн хєгжлийг зєв тєлєвшлийг бий болгох суурийг мэдлэгжvvлсэн судалгаа, сайтар боловсруулсан мэдээллийг vндсэн дээр бий болгох асуудал ч бас нухацтай хєндєгдєж байгаа биш vv.

Эх сурвалж: Монцамэ 2006-2-25