Б.Батчулуун: Зүй нь бол С.Баяр гараад ирчих хэрэгтэй байсан

Нэг ийм гарчигтай нийтлэлийг манай философийн багш Батчулуун бичсэнийг хуваалцмаар санагдчихлаа। Сурвалж: http://www.olloo.mn/modules.php?name=News&file=article&sid=112567&catid=144

Философийн ухааны доктор Б।Батчулуунтай ярилцлаа.-Таныг улс төрийн фи­ло­софи чиглэлээр нэлээд уншиж мэдсэн хүн болохыг тодорхой хүрээнийхэн га­дарлах байх аа?


-Өөрийгөө улс төр суд­лаач гэж тодорхойлоод анализ хийдэг хүмүүс байна л даа। Би бол өөрийгөө тийм хүн гэж хэлэхгүй। Бүр зорьж тодорхой судалгаа явуулдаггүй. Гэхдээ улс төр нийгмийн болсон яв­далд өөрийн дүгнэлттэй суу­даг. Дүгнэлт хийхэд хүний боловсрол, уншсан мэдсэн нь эх үндэс болно л доо. МУИС-д, гадаадын их сургуульд ч багшилж байсан. Миний дүг­нэлтүүд аль нэг нам, улс төрийн хүчинтэй ямар ч хол­боогүй л дээ. Тухайлбал, би сонгуульд оролцдоггүй. Хэн нь ч гарсан хэрэг алга байна, гарах гэж өөрийгөө суртал­чилсан хүмүүсийн яриа бу­руу худлаа биелшгүй байна. Тэд "Би амьдралыг тань тийм сайхан болгоод өгнө..." гээд л сурталчилгаа хийж байгаа юм. Өмнө нь ч тэгж л 76-гийн нэг болсон шүү дээ. Гэтэл хаана байна, амьдралыг сай­хан болгосон нь. Тэгж ярьж байгаа л бол эрх мэдэлд хүрэхийг санаархаж, биднийг хуурч байна гэж л харах хэ­рэгтэй. Ер нь би зарим нэг дүгнэлтүүдээ хэлчихээр хү­мүүст буруу сонсогдчих байх гэж айдаг. Одоо ч эмээж л байна. Тухайлбал, би Магнай билүү Отгонжаргалын хүү. Отгонжаргалтай бол би МУИС-д хамт багшилж, ажил­лаж явсан л даа. Түүний хүүг, бас тэр Батзандан нарыг хорь­­дог нь туйлын буруу. Энэ талд надад олон дүгнэлт бий л дээ.-Сонгуульд оролцоогүй гэхээр санал өгөөгүй юм уу?-Тийм ээ, энэ сонгуульд оролцоод ашиггүй гэж боддог хүн. Манайд ардчилал төлөв­шөөгүй байна. Төлөвшчихсөн Герман, Английн хүмүүсийн амьдрал засаг, төрөөсөө ер их хамааралгүй. Өнөөдөр эмч хүн гэхэд ямар ч засаг гарч ирж байсан ажлаа хийж л байдаг, аль нам, улс төрийн хүчин гарах нь цалин, эрх ашиг, гүйцэтгэх ажилд нь нөлөөлдөггүй. Ер нь сонгууль гэдэг бол өөрсдийнхөө ха­лааснаас мөнгө төлж, цалин­жуулах хүмүүсээ гаргаж ирж байна гэсэн үг. Эцсийн эцэст би тэр санал өгсөн хүнд л татвараасаа мөнгө өгнө. Ин­гэж би татвараасаа олон хүнийг тэжээж байгаа хэр нь өнөөдөр цагдаагаараа хам­гаа­луулж чадахгүй, эмчээр эмчлүүлж чадахгүй, 76 руу өөрийгөө төлөөлүүлээд явсан хүнийхээ ач тусыг үзэхгүй, эрх ашгийнхаа төлөө ажил­луулж чадахгүй байна. Тэгэ­хээр сонгууль утгагүй болчи­хож байгаа юм л даа. Тиймийг нь мэдсээр байж би санал өгнө гэдэг бол дээрх бусармаг бүхнийг иргэн хүнийхээ хувьд би хүлээн зөвшөөрсөн гэсэн үг. Ямар нэг илэрхийлэл­гүйгээр дуугүй хүлээн зөв­шөөрөх гэж нэг зүйл байна шүү дээ. Сонгуульд оролцсон тул би үр дүнг нь хүлээн зөвшөөрнө гэсэн үг. Төр зас­гийн хариуцлагагүйг хүлээн зөвшөөрөөгүй болохоор би саналаа өгөөгүй, сонгуульд оролцоогүй би харин ч ард­чилсан нийгмийн хариуцлага­тай иргэн. Энэ 76, миний санал өгсөн гишүүн улс тө­рийн бохир заваан үйл хийсэн ч тэр явдалд би ямар ч ха­маагүй л шударга, ухам­сар­тай, нийгмийн идэвхтэй иргэн.-О.Магнай, Ж.Батзандан нарыг хорьдог нь туйлын буруу гэсэн дүгнэлтээсээ хуваалцахгүй юу?-Ер нь өнөөгийн төр засаг бол жагсаал, цуглаан гэдэг зүйлийг дээр үеийнх шиг л болох ёстой гэж бодоод байх шиг байгаа юм. Зүй нь аливаа жагсаал, цуглаан гэдэг бол оршин буй дэглэмийг эсэр­гүү­цэж байгаа утгаараа ту­хайн цагийн хууль тогтоом­жийн хүрээнд баригдах алба­гүй. Аливаа нийгмийн тогтол­цоо бол хууль гаргаж байна л даа. Гэхдээ яг өөрийнхөө хамгаалалтыг л хуульчилдаг юм. Гэтэл жагсаал, цуглаан чинь түүний эсрэг, байгаа хэм хэмжээг буруутгасан л утга агуулж байгаа биз дээ. Тэгэ­хээр хуулиас давж байж л эсэргүүцэж байгаагаа илэр­хийл­сэн явдал болно. Үүний эсрэгээр цуглах цагийг нь заагаад, явах зам, хэлэх үг, хашгирах хугацааг нь зааж өгөөд тараавал хуурамч ард­чи­лал байгаагийн илрэл, жагсаал цуглаан биш болно. Ер нь улс төрийн хамгийн тайван замыг эрхэмлэдэг байсан Мартин Лютер Кинг, Махатма Ганди мэт хүмүүс бол иргэний дуулгаваргүй байдлыг байдаг ёстой зүйл, байх ёстой гэж л хэсэн байдаг юм. Хууль дүрмийн хүрээнд жагсаал цуглаан хийнэ гэдэг бол эрх баригчдад ямар ч цочроо өгөхгүй л дээ. Үүнээс илүү хашгирч болохгүй, дуу чинь арай чанга байна, лооль, өндөг шидэж болохгүй шүү гэдэг хүрээнд нь жагсаж цуглавал шаардлагыг хүлээж авахгүй байгаа эрх баригчдын дуулгавраар, "Тэг ээ, бидний шаардлагыг бүү хүлээж ав" гэж хүлээн зөвшөөрсөн л утга болж байгаа биз дээ. Ер нь бол Магнай, Батзандан нарыг хорьсон нь Хойд Солонгос шиг л улс болчихлоо. Арай ч ял төлөвлөөгүй байлгүй дээ гэж би найдаж байна. Баривч­лагдаад байгаа хүүмүүс бүг­дээ­рээ галдсан, архи уусан, хулгайлсан гэж би бодохгүй байна. Тэгтэл хоморголж шийтгэх гээд байна уу. Тэгвэл л энэ төрийн буруу л даа

Таны хэлж байгаагаар долдугаар сарын 1-нээс өмнө болж байсан иргэний нийгмийн хөдөлгөө­нүү­дийг жагсаал цуглаан эрх баригчдад цочроо өгөөгүй аж?-
Заавар, дүрэм журмаа­раа жагсаалуулдаг, цуглуул­даг эрх баригчдын хаалтыг авснаараа ардчилсан ний­гэмд явагдах л ёстой нэг үзэгдэл гарлаа гэж би ойлгож байгаа। Мэдээж, байшин ша­таах, хүн үхдэг, буудуулдаг мэт нь харамсалтай л даа। Гэхдээ энэ бүхнийг тооцох аргагүй мэт санагдаад байгаа юм, надад। Тэр байтугай ерөөсөө жагсаал цуглааныг толгойж, оройлж байгаа хү­мүүс хариуцлага хүлээх ёс­той гэсэн хуулийн заалт бол жагсаал, цуглаан явуулахгүй л гэсэн хориг байхгүй юу। Өнөөх эрх баригчид өөрсдий­гөө хамгаалж хууль баталдаг гэдгийн нотолгоо нь. Үймээд, хуулийг нь зөрчсөнийг үзэн ядаад байгаа бол цагдаа нар өөрсдөө л хэв журам сахиу­лах ёстой. Тэрнийхээ төлөө л тэд биднээс мөнгө авдаг шүү дээ. Тэрнээс биш Батзандан нь ч байна уу, Магнай, Энхбат нь "За, энд нэг согтуу хүн байна, та харь, энэ цуглааныг бүү үймүүлээрэй" гээд хэ­лээд зогсож байх утгагүй, үүрэг ч байхгүй, хүч нь ч хүрэхгүй.-Хуулийн дагуу бо­лоо­гүй жагсаал хүний аминд хүрдэг гэж олон нийтийг гэмшүүлэх, өөрсдийг нь буруутгах суртал удаан явагдаж байна шүү дээ?-Тэр таван хүн нас бар­санд би хамгийн их эмзэглэж байгаа. Нас барах ч юу байхав дээ, буудаад алчихсан юм чинь. Гэтэл өнөөдрийг болтол буудсан этгээдийг олохгүй байгааг би гайхаад байгаа юм. Нэг хүн таван өөр хүнийг буудаад алсан байна уу, та­ван хүн таван талд элдэж яваад буудсан байна уу ха­маа алга. Буудуулж үхсэн таван хүний ядаж нэгнийх нь гэм буруутныг өнөө болтол олохгүй, ил гаргахгүй, нуугаад л байна шүү дээ. Тэр бай­тугайг л илрүүлдэг биз дээ. Үхсэн нь тав болохоос буу­дуулсан шархтай хүн олон л байна гэсэн, 700 залууг хорь­чихоод "Та нарыг буудчихна шүү, буудах эрхийг нь өгчих­сөн байгаа шүү..." гээд л тэр цагдаа нар нь харааж байсан л гэсэн. Хамгийн гол нь цаг­даа л буудахгүй бол буу бариад, энгийн номхон иргэ­дийг адгуус мал шиг намнах танхай этгээд явж байх ямар ч боломжгүй байхгүй юу.-Хүчний байгуулла­гынх­ны л хийсэн ажил гэж үзэж байна уу, та?-Тийм. Манай хүчний бай­гууллагынхан маш боловс­ролгүй. Тийм хүмүүст эрх өгчихөөр яах нь ойлгомжтой шүү дээ. Ерөөсөө өнөөдөр хэн цагдаа вэ гэхээр гудам­жинд ажилгүй хоёр залуу алхаж явдаг, арай азтай нь цагдаа болчихдог. Нөгөө нь гудамжиндаа үлддэг. Энэ хоёр хүний хооронд зарчмын ялгаа алга. Цагдаа болоод форм өмссөнөөрөө л ялгаа­тай. Ерөөсөө цагдааг боловс­руулах, хүний төлөө ажиллах сэтгэлзүйд сургах шаардлага энэ төрд алга. Харин хүч хэрэглэдэг хэрэгсэл л бол­го­жээ гэсэн ойлголт нэгэнт байна.Би боловсролтой, гэтэл зүгээр жагсаал цуглааны дунд явж байхад цагдаа ирээд л харанхуй мунхгаа дэлгээд эхэлбэл эгдүүцэх шинжтэй. Гэтэл тэр жагсаал голчлон амьдрал тааруу, боловсрол соёлгүй, залуу омголон хү­мүүс ирсэн шинжтэй. Цаг­даагийн үйлдлийг хэрхэн хү­лээж авах нь тодорхой. Зүй нь бол С.Баяр гараад ирчих хэрэгтэй байсан. Хүмүүс харааж зүхнэ л биз дээ. Эсвэл цагдаа нарыг гаргаж сүржигнээгүй бол хү­мүүс өмнөх сонгуулийн дараа Үндэсний телевизийн байр руу ордог шиг шил толь хага­лаад л гарах байсан гэж одоо би харж байгаа. Сайндаа л нэг хүнийг заамдана биз дээ.
Бараг тайван жагсах байсан хүмүүсийн өмнөөс цагаан байшин, МАХН-ынх­ныг хамгаалах гэж ирсэн цагдаа өдөөж, дургүйцлийг нь хүргэж хурцадсан бай­дал үүсгэсэн гэх хүмүүсийн яриа ч бий. Цагдаагийн нэр хүнд тэгж муудсан, ард түмэн тэднийг өөрсдийн­хөө хамгаалагч биш өстөн гэж ойлгох болжээ гэж хэлээд байгаа хэрэг л дээ?-Би нэг тохиолдлоор цаг­даатай харилцах болсон юм л даа। Гэтэл тэндхийн цагдаа нарт хэлэхгүй муу үг, зүхэл хараал гэж алга. Тэгээд хул­гайд юмаа алдчихлаа гэхээр өөрийг маань буруутгаад байхаар би хаачих вэ. Тийм л хүмүүст бид мөнгө төлж, тэ­жээж байна. Хүнийг гүтгэдэг. Байрны жижүүр хийгээд, хү­ний учир олчихдог өвгөнөөс л долоон дор, хүнтэй ажиллах чадваргүй хүмүүс л цагдаа болж байна. Хүний дургүй хүргэдэг, үзэн ядагддаг цаг­даа нарын талаар төр, зас­гийн тодорхой түвшинд ярих, анхаарах хэрэгтэй болсон цаг байна. Өнөөдөр болж байгаа улс төр, нийгмийн бүх үйл явдал, тэр долдугаар сарын 1-ний үймээнийг сон­гуулиас л үүдсэн гэж хэн ч хэлнэ дээ.
Монголд ямар хүн цагдаа болдог, цагдаа хүний эрхийг хэрхэн хөсөр хаяж ажилладаг тухай яриг­дах болсон нь ч сонгуулиас л үүдэлтэй?-Асар их санал будлиан­туулсан олон Дондог­маа­нуудаас өнөөдрийн бүх үр дагавар хамаарч байгаа. Сон­гинохайрхан дүүрэгт санал будлиантуулдаг нөхөр шүү дээ, Дондогмаа бол. МАХН-д хэтэрхий хайртай, шат шатны жижиг улсуудын гай асар их байдаг. Дээр нь сонгуулийн дүн гараагүй байхад баярлаж хөөрөөд, биестээ цэцэг барьж хэвлэлийн хурал хийгээд, орой нь баяраа тэмдэглэж архи дарсаа уусан гээ биз дээ. Энэ бүхэн чинь хүмүүсийн эсэргүүцэх сэтгэлгээг улам бүр өдөөсөн. Арван хүн хоо­рондоо АН-ыг сонгосон гээд ярилцтал дүн нь илэрхий өөр гарахаар тэд уурсаж л таарна даа. Ер нь ийм массын оролц­сон явдалд хэнийг ч буруутгах аргагүй. Явж явж массыг тэгж бухимдуулахад хүргэсэн, ядууруулсан эрх баригч МАХН буруутай. Эрх баригчид эрх мэдэлдээ ташуурч, гал­зуурч, сохорч болохгүй.Ард түмнийг басамжилмааргүй байна. Өнөөдөр масс ийм байдал гаргаж байхад эрх баригчид өөрсдөдөө дүгнэлт хийх л ёстой. Өнөөдөр нийг­мийн бухимдал л их байна. Харж байхад тэр жагсаал цуглаанд нэг их улс төр мэд­дэг хүмүүс очоогүй байх. Голдуу л амьдралын боломж тааруу хүмүүс. Тэд өөрийн нь сонгосон хүн гараад ирвэл л амьдрал нь дээшилчих юм шиг санаж саналаа өгсөн л дөө. Тэгтэл өөр хүн гараад ирэхээр ирэх дөрвөн жилд дахиад ядарч зүдрэх нь гэж бодсон.Өөрөө амьдралынхаа бүх­нийг даах, зохион бай­гуулах ёстой гэхээсээ илүү нэг хүнд итгэдэг ядуу иргэн­тэй болсон байна. Тэр жаг­саал цуглааны сүүлээр бол өөрийг нь айлгадаг байсан цагдааг өөрсдөө айлгаж, дийл­чихсэн ч юм шиг санаад, баясаад хөхөж хөөрсөн байх. Ер нь "Бид нар та нарыг сайхан болгоно" гэсэн амлалт л өнөөдрийн олон сөрөг да­гав­рыг гаргалаа. Төрийн эрх мэдлийг хязгаарласан тохиол­долд л хувь хүний эрх ашиг дээшилдэг. Хувь хүний эрх чөлөөг хамгийн их боог­дуулдаг нь төр юм байна л даа. Хулгайч, дээрэмчин бол яа­хав ээ, айл хотлоороо ний­лээд хулгайлахаа боль гээд загнахад малын хулгайгүй болно. Эднийхэн их өөдгүй, удмаараа муу гээд ёс сурта­хуунаар хялайхад хүн бол засагддаг юм. Төр бол хуулиар өөрийгөө хамгаа­луулаад, татвар идээд ард иргэдийг басамжилж байвал төрөөс аль болох болгоомж­лох хэрэгтэй.Б.Хажидмаа Мэдээллийн эх сурвалж: Өдрийн сонин